In de vele artikels die over burn-out circuleren, vallen twee dingen op: ze zijn gepolariseerd tussen het werkgevers- en werknemersperspectief en ze putten zich uit in externe attributie. De werkgeversblik wijst bij voorkeur op de eigen verantwoordelijkheid van de werknemer. Soms gaat dat ver: "Wat kunnen werknemers dan zelf doen? 'Rust, reinheid, regelmaat,' zo adviseert Mooy. Eet drie keer per dag, ga op tijd naar bed, drink niet te veel alcohol en zet een rem op je sociale leven. Ben je aan het einde van een werkdag of in het weekend moe? Handel ernaar. Blijf in de zetel liggen." (bron) Kort samengevat: stop met leven.
In andere artikels wordt de schuld nagenoeg volledig op de baas afgeschoven: "Burn-out meestal de schuld van de baas", "Het zijn vooral de onredelijke eisen van de werkgever aan de werknemer die een specifieke risicofactor zijn." (bron) Wat al even kort door de bocht is.
Reductionisme
Maar wat als jij de goedmenende leidinggevende in kwestie bent? Wat als het jouw team is dat verkruimelt onder de burn-outepidemie? Dan ben je hier heel weinig mee. Zeker op de dag waarop jouw eigen leidinggevende of de Voorzitter van de Raad van Bestuur rustig tegenover je plaatsneemt aan de vergadertafel en jou vraagt wat er nu eigenlijk aan de hand is in jouw team. Komt er dan een slecht gedocumenteerde mea culpa of hou je vol dat mensen nu eenmaal te wild leven? Beiden zullen weinig indruk maken op de man of vrouw tegenover je, omdat ze de volgende vraag 'en wat ga je daaraan doen' meteen zinloos maken. Beide reacties zijn immers te reductionistische en te oppervlakkig om de gehele waarheid te bevatten. De waarheid is in vele gevallen gewoon deze: dat je het niet weet, dat je geen informatie hebt om een gefundeerd antwoord te formuleren. Je blik moet wijder.
Vier onderzoeksdimensies voor het begrijpen van een burn-out
Fenomenen kunnen nooit ééndimensioneel begrepen worden: enkel het individu, enkel het objectieve. Er is ook het collectieve en het subjectieve. Zo krijg je al gauw een intrigerende matrix, die je wel in staat kan stellen om een gefundeerd antwoord te bieden of minstens op onderzoek uit te gaan.
1. Gedrag (individueel en objectief)
Je kan het gedrag van de werknemer vaststellen door hem te observeren en te bevragen. Dit aspect gaat inderdaad over tijdsindeling, ontspanning, gezinslast, e.d. Dit artikel van Forbes geeft een goede aanzet rond hoe je dat dan doet en waarop je let. Het vertelt je wat iemand doet, maar niet waarom.
2. Bewustzijn (individueel en subjectief)
Hoe beleeft de werknemer het zelf? Niet iedereen heeft dezelfde energie, sommige mensen laden op van sociale contacten, andere lopen leeg, sommigen kunnen goed tegen prikkels, anderen minder. En vooral: meer mensen dan je voor mogelijk houdt leven met trauma. Trauma dat hen kwetsbaarder maakt dan gemiddeld, dat knaagt aan hun zelfbeeld, hen verhindert grenzen te stellen, de juiste rol op te nemen, en ga zomaar door.
Deze dimensie is al heel wat moeilijker te bevatten, maar speelt mogelijk een veel grotere rol dan de individueel-objectieve dimensie.
Ben je inhoudelijk gewapend om hierop in te spelen? Zie je dat als deel van je rol? Ben je in staat om te detecteren of een werknemer van jou dingen verwacht die misschien niet redelijk zijn, heb je de moed dat aan te kaarten? Durf je eventueel door te verwijzen? Of blok je dit af omdat je vindt dat het niet aan jou is, dan wel omdat je je daarin niet competent voelt? Daar ligt alvast een werkveld waar misschien iets positiefs kan worden gedaan.
3. Structuur (collectief en objectief)
Dit zijn de systemische en organisatorische aspecten van een organisatie. Hoe verhouden de mensen zich tot elkaar in jouw team? Zijn de communcatie, de processen en de gewoonten binnen de organisatie passend en ondersteunend of beroven zij de werknemer van zijn eigenwaarde? Worden trauma's en conflicten aangepakt? Ook hier dezelfde vraag: zie je dit faciliteren als je rol en voel je je competent om dit te doen? Krijg jij hierbij voldoende steun? Of ben jij zelf vooral bezig om je eigen leidinggevende tevreden te houden?
4. Cultuur (collectief en subjectief)
Hier zijn we aanbeland bij de collectieve overtuigingen, waarden en normen, die ons onderhuids beïnvloeden. Deze overstijgen de organisatie en zijn breed maatschappelijk ingebed. Hoe gevoelig zijn mensen in jouw team voor referentie aan een extern referentiekader, zijn ze in staat een eigen mening staande te houden? Worden ze overspoeld door de gangbare arbeidsmoraal, de ratrace van competitie, likes en materialisme?
In dit kwadrant kan je mensen alleen maar helpen als je zelf een intern referentiekader hebt opgebouwd en als je in staat bent zelf het voorbeeld te geven. Met andere woorden: als jij plat op de buik gaat om compliant te zijn, kan je niet verwachten dat andere mensen grenzen stellen.
So, what about it?
Als je nu denkt: 'Maar ík blijf toch overeind, waarom kunnen anderen dat niet?', dan is er nog meer reden om in eigen boezem te kijken. Jezelf als maatstaf voor alles nemen is wellicht het meest fundamentele probleem van allemaal bij leiderschap en bij uitstek inzake het burn-outvraagstuk. In dat geval kan je erg gebaat zijn bij een ferm stuk persoonlijke ontwikkeling. Het in staat zijn tot kijken naar de realiteit van uit verschillende perspectieven tegelijk is immers de eerste stap naar inspirerend, moeiteloos en resultaatgericht leiderschap.
Wil je reageren of heb je vragen hoe het precies zit met deze verschillende dimensies? Wil je ontdekken waar jij staat? Contacteer me gerust. Ik antwoord altijd. Of je kan alvast deze test doen. Het geeft je onmiddellijk een idee.
Ik ben Kristien De Wolf, auteur, olijfboer en coach sinds 2001. Ontwikkeld en belezen, maar zeker niet doodernstig. Ik help professionals, ondernemers en executives op weg naar beter functioneren, jobsatisfactie en inspirerend leiderschap.
Wil je meer prikkelende inzichten? Ik schreef één en ander op in een boek en dat is nu te koop als e-book en paperback.
Komt de Westerse mens niet in opstand? Dat doet hij wel. Het is een revolte van het lichaam. Burn-out is een van de talloze systeemcrashes die we meemaken. De Burnoutrevolte toont aan hoe de persoonlijke groei van ieder mens essentieel is bij het vormgeven van de wereld van morgen.
"Een boek dat leest als een trein, en spijkers met koppen slaat, maar nog veel meer dan dat. Om na het lezen sprakeloos, hoopvol en ontzettend gemotiveerd te zijn."
Bestel het boek hier.